Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

Η Αρχαία ελληνική γλώσσα επηρέασε όλες τις σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες.

            

Ξενοφών Ε. Ζολώτας
Διοικητής της Ελληνικής Τράπεζας

Το κείμενο που αποδεικνύει και επιβεβαιώνει τη μεγάλη προσφορά της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας σε όλες τις σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες και ιδιαίτερα στην Αγγλική είναι η ομιλία του Ξενοφώντα Ζολώτα (διευθυντή της Τράπεζας της Ελλάδος, Πρωθυπουργός Ελλάδος στην συνέχεια) , στις 26 Σεπτεμβρίου 1957 στην ετήσια συνεδρίαση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Διεθνούς Τράπεζας στην Ουάσιγκτον.
Η ομιλία του εκπροσώπου της Ελλάδας προκάλεσε έκπληξη, ενθουσιασμό και χειροκροτήματα από το επιφανές ακροατήριο.
Την επομένη ημέρα, η ομιλία του Ξενοφώντα Ζολώτα, έγινε πρωτοσέλιδο στις αμερικανικές εφημερίδες New York Times και Washington Post.
Τόση ήταν η εντύπωση που προκάλεσε η πρώτη αυτή ομιλία στα αγγλικά, ώστε ο πρόεδρος της Διεθνούς Τράπεζας Eugin Black,παρακάλεσε τον Ξ. Ζολώτα και σε επόμενη συνεδρίαση του

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Δερβητσιώτισσα "νύφη" στο Φεστιβάλ Αργυροκάστρου
2004

Φεστιβάλ Αργυροκάστρου
2004

Φεστιβάλ Αργυροκάστρου
2004

Δερβητσιώτισσες "νύφες" μετά την παρουσίαση
καλλιτεχνικού προγράμματος

Χορευτικό Συγκρότημα Δερβητσάνης στην Αθήνα
1995

Χορευτικό Συγκρότημα παιδιών Δερβητσάνης στην Αθήνα
Δεκαετία '90

Συγκρότημα  Δερβητσάνης παρουσιάζοντας καλλιτεχνικό πρόγραμμα
στην Ελλάδα

Χορευτικό Συγκρότημα Δερβητσάνης

Δερβητσιώτισσες "νύφες" σε παρουσίασηκαλλιτεχνικού
προγράμματος

Χορευτικά και πολυφωνικά συγκροτήματα, Δερόπολης και
Δερβητσάνης, παρουσιάζοντας καλλιτεχνικό
πρόγραμμα στα Γιάννενα
2011

ΤΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ (ΣΥΝΟΙΚΕΣΙΟ)

     Τα πιο παλιά χρόνια όταν ένα νέο παιδί ή μία νέα κοπέλα ήθελε να παντρευτεί , παντρευόταν  μόνο με προξενιό και ελάχιστες φόρες από αγάπη ή από έρωτα, το αντίθετο με τις μέρες μας. Το προξενιό γινόταν διάμεσο του προξενητή ή προξενήτρας.

     Γύρω από το πρόσωπο του προξενητή, υπάρχουν συγκεκριμένα έθιμα, τα οποία λειτουργούσαν ως διάφορες προληπτικές ή μαγικές πράξεις από την μία για την αποφυγή του κακού, και από την άλλη για να πετύχαινε η προσπάθεια.                       

    Σοβαρό ρόλο έπαιζε ο προξενητής ή η προξενήτρα. Ήταν άνθρωποι ψημένοι σ’ αυτές τις δουλειές, καταφερτζήδες, ικανοί και όλοι τους εκτιμούσαν. Επίσης θα έπρεπε να ήταν ένας καλός άνθρωπος από σταθερή οικογένεια. Ο ίδιος να είχε προκόψει στην οικογένειά του, αλλά και να είχε μερικές τουλάχιστον επιτυχίες στα ζευγάρια που "έδενε". Έπρεπε επίσης να γνώριζε και την εθιμική συμπεριφορά.Ταυτόχρονα θα έπρεπε να γνώριζε καλά τους επαίνους προς την νύφη για το γαμπρό.                       

Σαν χόρευαν και τραγουδούσαν σε γιορταστικές μέρες οι νέοι και οι νέες, έπιαναν στο στόμα τους και τον έρωτα και την αγάπη και τις θυσίες που έκαναν εκείνοι  π’ αγαπιόνταν και που όνειρά τους ποτέ δεν πραγματοποιούταν.Τέτοια στα παλιά καλά χρόνια γίνονταν μονάχα στα τραγούδια και στο χορό. Το ζευγάρωμα των νέων είχε τους δικούς του κανόνες. Γινότανε με προξενιό, μεσολαβούσε 

η προξενήτρα και συμφωνούσαν οι γονείς των παιδιών, ενώ αυτά το μάθαιναν τελευταία, όταν το καθετί είχε τελειώσει πλέον.                         

Γάμος στη Δερβητσάνη

    Όταν οι γονείς σκέφτονταν να παντρέψουν το γιό τους, διάλεγαν για νύφη κοπέλα από «τζάκι», καλή και δουλευτιάρα, όχι ακαμάτρα να ντροπιαστούν στον κόσμο. Σαν τους «γίομιζε το μάτι»  για καμιά, αμέσως έπιαναν την προξενήτρα. Εκείνη δε χασομερούσε, έβαζε μπρος  τα σχέδια της. Πήγαινε στης κοπέλας το σπίτι, αντάμωνε τους γονείς της και έμπαινε στο θέμα: «Έρχομαι από τον τάδε, τον ξέρεις, και γυρεύει την κοπέλα σου για το παιδί του, το ξέρεις. Ξέρεις και τι φαμπίλια είναι, και το έχος της το ξέρεις, ταιριαστό ζευγάρι θα γένει…»

     Η ικανότητά της να μη σταματάει το στόμα της ήταν σίγουρο μέσο για να "ψήσει" τη δουλειά. Αράδιαζε τα προτερήματα του παιδιού και τέλειωνε: «Αν το θέλετε το παιδί για γαμπρό , να γίνει παιδί σας και τιμάτε το σπίτι του, δώστε μου το λόγο, μη χαλάτε την τύχη της κοπέλας, συλλοϊστήτε  (σκεφτείτε ) και’ ακούστε  με, εγώ το καλό σας θέλω….» 

     Ο προξενητής για μια αρραβώνα ήταν απαραίτητος και καμάρωνε που έκανε το «ψυχικό», όπως έλεγαν. Κι ας ήταν καλή ή κακή η προξενιά. Και ο πατέρας και η μητέρα του κοριτσιού ή του αγοριού άκουαν τότε με προσοχή τα λόγια του προξενητή. Να σημειώσουμε ότι ο προξενητής, εάν ήταν σεβαστό πρόσωπο και κάλος νοικοκύρης, τότε  είχαν απόλυτη εμπιστοσύνη στα λεγόμενά του. Συμφωνούσαν οι γονείς και της έλεγαν: «Η ώρα της η καλή και σε ευχαριστούμε που μας προτιμήσαταν»                    

      Το παιδί ήθελε  δεν ήθελε την κοπέλα θα την έπαιρνε γιατί έτσι είχαν αποφασίσει οι γονείς του και οι γονείς την νύφη την διάλεγαν με τα προσόντα που είχε και την ικανότητα για δουλείες στο σπίτι και στον κάμπο.                                                                       

    Η προξενήτρα "τσακίζονταν" να γυρίσει την απάντηση. Η προξενιά τελείωσε. Με το δίκιο της καμάρωνε  για την αξιάδα[1] της, αλλά και για το μπαξίσι[2] που της ανήκε.                        

    Οι μελλόνυμφοι!-«ούτε ρωτησάμενοι, ούτε ‘ποκρισάμενοι»[3]. Έπρεπε να ετοιμαστούν να μπουν σ’ άλλο χορό. Και ως τότε μη θαρρέψουν και ανταμώσουν[4] πουθενά- ντροπή και μεγάλο ρεζιλίκι για τα σπίτια τους! Αν συντύχαιναν στο δρόμο καμία φορά, κόκκινο από ντροπή γινότανε το πρόσωπο της κοπέλας. Κάπου στα πανηγύρια, στην εκκλησιά κρυφό κοιτούσαν ο ένας τον άλλον, απ’ αλάργα-που να ζυγώσουν[5]…

     Όταν το προξενιό ήταν χωρίς τη θελήσει της κοπέλας τραγουδούσε στην μάνα της:                                                                                               

Σειούνται τα δέντρα σειούνται, σειούνται και τα κλαριά.                 

Σειέται και η κυρά νύφη με τα ξανθά μαλλιά.                                              

Τι έχεις κυρά νύφη και κάθεσαι και κλαις;                           

Κι εμένα  της μανούλας, γιατί δεν μου το λες;                                              

Τι να σου πω μωρ΄μάνα, τι να σου διηγηθώ.                                               

Τον άνδρα που μου δίνεις, εγώ δεν αγαπώ.                                                 

 Ωστόσω μέχρι και στις μέρες μας λειτουργεί κατά κάποιον τρόπο ένα είδος προξενειού.                   

[1] ΑΞΙΑΔΑ: ΕΔΩ ΑΦΟΡΑ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΕΙΘΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΞΕΝΗΤΩΝ             

[2] ΜΠΑΞΙΣΙ: ΛΕΞΗ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΦΙΛΟΔΟΡΗΜΑ

[3]'ΠΟΚΡΙΣΑΜΕΝΗ: ΔΕΝ ΕΔΙΝΕ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ, ΑΠΑΝΤΗΣΗ.

[4] ΑΝΤΑΜΩΣΟΥ: ΣΥΝΑΝΤΗΘΟΥΝ

πηγες: Μαρτυρίες ντόπιων κατοίκων                                                                       

Η ΠΡΟΙΚΑ

        Στη συγκεκριμένη ενότητα των ηθών και των εθίμων "ξετυλίγουμε" σταδιακά το "κουβάρι" των  παραδόσεων. Μετά τη βάπτιση ένα γεγονός που έχει να κάνει με την είσοδο των νέων στη δημιουργία  οικογένειας, είναι το Μυστήριο του γάμου. Ένα γεγονός που όσο περνούν τα χρόνια εξακολουθεί να κεντρίζει το ενδιαφέρον των Ηπειρωτών και να κατέχει σημαντική θέση στη Δερβητσάνη.

      Ωστόσο κυρίως τις πιό παλές εποχές  για να φθάσει κάποιος στα σκαλιά της εκκλησίας θα έπρεπε πρώτα απ' όλα να εξασφαλίσει μια οικονομική κατάσταση η οποία θα του επέτρεπε να συντηρήσει την οικογένεια του. 

      Γι' αυτό από τότε λειτουργούσαν τα προξενιά, τα οποία είχαν ως απώτερο σκοπό την οικονομική αποκατάσταση των μελλόνυμφων. Η προίκα ήταν ένα μεγάλο συν κυρίως στις γυναίκες, οι οποίες είχαν δεν είχαν εξωτερικά κάλλη, θα μπορούσαν να παντρευτούν πιό εύκολα από κάποιες άλλες φτωχές και όμορφες.

      Το αρχαίο τούτο έθιμο της προίκας ήταν ασυμβίβαστο με την λογική της "καρδιάς", η οποία δεν δίνει σημασία στα πλόυτη. Το έθιμο της προίκας, δημιουργούσε πολλά προβλήματα στους γονείς και περισσότερο στους οικονομικά ασθενέστερους, διότι ο τόπος ήταν φτωχός. Οι γονείς της κοπέλας έκαναν πολλές θυσίες  για  να  εξοικονομήσουν την προίκα.            

      Πριν ορίσουν την ημέρα της αρραβώνας, καλούσαν στο σπίτι, του γαμπρού τον πατέρα της νύφης για να φτιάξουν  το «προικοσύμφωνο». Ρωτούσαν πρώτα τον πατέρα  του γαμπρού τι δίνει για την νύφη και έπειτα τον πατέρα της νύφης τι δίνει για τον γαμπρό. Το πρώτο και καλύτερο δώρο του πεθερού για τη νύφη ήταν ένα ζευγάρι*. Στην προκειμένη περίπτωση είναι και το παρακάτω  τραγούδι:                                                                                  

Πηγαίνοντας τη νύφη μαζί με την προίκα στο σπίτι του γαμπρού

                                    

    Βαρέθηκα μωρ’μάνα , μαντήλια να κεντώ                                                               

    θαλά να παρατήσω και θαλά να παντρευτώ                                              

    Βάστα κόρη μου, βάστα και τούτη τη χρονιά                                                                 

    κι’εγώ θα σε παντρέψω μέσα στα Γιάννενα.    

    

     Παλαιότερα είχαν το έθιμο να δίνει ο γαμπρός ένα ορισμένο ποσό χρημάτων, λίρες ή γρόσια, για να πάρει γυναίκα. Και ο πατέρας της νύφης έταζε: χωράφι, βόδι για εργασία στα χωράφια, και βέβαια το απαραίτητο προικιό της νύφης, που πρώτο ήταν το σεντούκι και έπειτα ο ρουχισμός, έπιπλα, χρήματα μετρητά και διάφορα αλλά οικιακά σκεύη. Από το υστέρημά τους θα΄διναν όλα τα απαραίτητα και η κοπέλα τους δε θα΄βγαινε από  το σπίτι τους νύφη, σαν "ορφανή"…Θα΄καναν πως θα΄καναν και τα νυφικά ή την νυφιάτικη στολή της θα τα΄ραβαν σε καλό ράφτη. Και τα πανωπροίκια και τα πεσκέσια για όλους τους συγγενείς του γαμπρού, μικρούς και μεγάλους, όπως τους ταίριαζαν.                                                                                                  

   Το λέει και το τραγούδι:                                                                                                                                                

   «Τρεις μέρες γράφουν τα προικιά και τρεις τα πανωπροίκια…»                                                                                                  

   Την προίκα της νύφης την πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού μέρα Πέμπτη ή αν η νύφη  ήταν από ξένο χωριό μπορεί να την έπαιρναν και την ίδια μέρα του γάμου:                                                         

  «Εψές επήραν τα προικιά και σήμερα τη νύφη…»                                                                                               

       Στην πρώτη κιόλας φάση των προξενιών, εφόσον τα πράγματα εξελίσσονταν θετικά, γινότανε και μια επιβεβαίωση της συμφωνίας με καταβολή ενός χρηματικού ποσού το λεγόμενο "κάπαρο". Στο χώρο μας θεωρούνταν καπαρωμένη κοπέλα εκείνη για την οποία είχε δοθεί ο λόγος για επικείμενη αρραβώνα. Το ρόλο του καπάρου, ως μια εθιμική επικύρωση του νέου δεσμού, από μέρος του γαμπρού ήταν τα δώρα, τα οποία δίνονται μέχρι των ημερών μας.

* ΖΕΥΓΑΡΙ: ΕΔΩ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΟΙ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΝΟΤΑΝ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΖΩΩΝ (ΒΟΔΙΑ). ΟΤΑΝ ΚΑΠΟΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΙΧΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΗΣ ΖΩΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ, ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΝ ΑΡΚΕΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΟΥΧΑ ΑΠΟ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΤΟΤΕ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. 

Πηγές: Μαρτυρίες ντόπιων κατοίκων